Deze zomer kondigde de gemeente aan om een bestuurskrachtanalyse uit te voeren, samen met Idea Group als externe partner. Die bracht allerhande data in verband met focusgesprekken en een digitale bevraging bij een groep medewerkers en politici.
Een stuurgroep die bestaat uit de fractieleiders van alle politieke partijen, aangevuld met de algemeen en de financieel directeur, volgde dit op samen met het college van burgemeester en schepenen.
Fundamentele vraag
Kan Zwijndrecht als zelfstandige gemeente blijven functioneren? Die fundamentele vraag werd onderzocht op basis van de huidige organisatorische situatie, de financiële situatie en de mogelijke impact van toekomstige uitdagingen. Ook de voordelen en mogelijke risico’s van een schaalvergroting zijn in kaart gebracht.
Eindrapport mondeling toegelicht
Onze externe partner IDEA Group heeft het rapport mondeling toegelicht op de algemene commissie van 15 september. Wie je deze toelichting beluisteren? Dat kan via deze link. De presentatie die daarbij gegeven werd vind je onderaan dit bericht in bijlage.
Het gemeentepersoneel kreeg de resultaten voorgeschoteld de dag erna, op 16 september. Op donderdag 22 september is de gemeenteraad aan de beurt. Die gaat er vervolgens verder mee aan de slag.
Conclusies
Een belangrijke vaststelling uit het rapport is dat wij als lokaal bestuur gebouwd zijn op sterke fundamenten. Het personeelsbestand is uitgebreid. Niet alleen in aantal, maar ook in expertise. De krachtige organisatiestructuur slaagt erin heel wat kwetsbaarheden op te vangen zonder hiërarchisch of log te zijn. Er is een groot patrimonium en de gemeente investeert in digitalisering. De dienstverlening is kwalitatief, iets dat ook inwoners erkennen.
Een sterke, eigen identiteit
Daarnaast heeft onze gemeente een sterke, eigen identiteit. Dat uit zich intern in een grote autonomie voor medewerkers en een modern personeelsbeleid. Tegelijkertijd gaat er voldoende aandacht naar organisatiebeheersing en strategische planning.
Beleidsmatig worden duidelijke keuzes gemaakt. De eigen accenten qua mobiliteit, economie en sociaal beleid zijn vrij uniek in Vlaanderen.
Bovenlokaal durft de gemeente een assertieve rol op te nemen in complexe dossiers zoals Oosterweel en PFAS.
Besparingen zijn een uitdaging
De druk op veel Vlaamse lokale besturen mag toch niet onderschat worden, met de sterk stijgende energieprijzen als meest recente uitdaging. Hierdoor komen een aantal historische beleidskeuzes in de gemeente onder druk te staan. Toekomstige investeringen worden in vraag gesteld.
Dat is niet evident voor een gemeente met een sterke eigen identiteit, specifieke uitdagingen (zoals PFAS en Oosterweel) en geen echte cultuur van besparingen. Binnen de organisatie vertaalt de externe druk zich in een stijgende werklast en moeilijk in te vullen vacatures.
Mogelijke oplossingen
Om de bestuurskracht van Zwijndrecht te vergroten zijn er verschillende mogelijkheden. Zo kan het lokaal bestuur ervoor kiezen om te draaien aan de financiële knoppen. Dan gaat het bijvoorbeeld over het uitstellen van reeds geplande investeringen, het verhogen van inkomsten of het beperken van de dagelijkse uitgaven. Fusie is dus geen noodzaak, maar wel een opportuniteit.
Sommige ambities gebaat bij een grotere schaal
Denk bijvoorbeeld aan complexere mobiliteitsvraagstukken of PFAS waarbij lobbycapaciteit en specifieke kennis aangewezen zijn. Een aantal profielen (zoals subsidioloog, jurist, projectopvolging…) kunnen een meerwaarde betekenen voor de gemeente, maar zijn nu niet rendabel of moeilijk aan te trekken.
Daarnaast kan de gemeente een aantal meer kwetsbare diensten versterken door ze te bundelen bij schaalvergroting (vb. mobiliteit, lokale economie…).
Meest urgente uitdaging is de politiezone
De situatie binnen de politiezone is kritiek. Zwijndrecht is één van de kleinste politiezones van het land. Dat verklaart onder andere de moeilijke instroom van nieuwe medewerkers en de verhoogde uitstroom ervan.
Momenteel ligt de capaciteit bijna 30% onder het vooropgestelde aantal. Hierdoor dreigen basistaken in het gedrang te komen. De uitdaging bij de politiezone vereist een snellere oplossing dan de structurele aanpak van een fusie. Via verdere middelen- of projectassociaties met de naburige zones kan een eerste stap gezet worden.
